Wątlik błotny

Wątlik błotny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	epidendronowe
Rodzaj	wątlik
Gatunek	wątlik błotny
	Nazwa systematyczna
	Hammarbya paludosa Kuntze; Revisio Generum Plantarum 2: 665. 1891. (5 Nov 1891)
Synonimy
	Malaxis paludosa (L.) Sw.
	Malaxis paludosa (L.) Sw.
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wątlik błotny (Hammarbya paludosa (L.) Kuntze) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju wątlik (Hammarbya O. Kuntze, Rev. Gen. 2: 665. 5 Nov 1891)^[6], często włączany do rodzaju wyblin (Malaxis)^[7]. Występuje w strefie umiarkowanej i subarktycznej półkuli północnej^[8]. W Polsce gatunek bardzo rzadki, występuje w pasie Pojezierzy Polski północnej oraz na kilku stanowiskach na Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej.

Morfologia

Pokrój: Niewielka bylina, dorasta do 5–20 cm wysokości.
Łodyga: U nasady łodygi znajdują się bulwkowate zgrubienia średnicy 5–7 mm. W dolnej części wyrastają 2–3 liście.
Liście: Niewielkie, długie na 2,5 cm, szerokie na 1 cm. Blaszka liściowa jajowata, nerwów 3–7. Na brzegu blaszki często występują małe bulwki przybyszowe.
Kwiaty: Zebrane w luźny, groniasty kwiatostan, niepozorne, zielone lub żółtozielone, osadzone na krótkich szypułkach. Warżka z wgłębieniem, zaostrzona na końcu, długości do 2 mm, skierowana ku górze, pozbawiona ostrogi. Zalążnia prawie kulista, długości ok. 1 mm.

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kilku rodzajów plemienia Malaxideae w obrębie podrodziny epidendronowych (Epidendroideae) z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Storczykowate są kladem bazalnym w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych^[2]^[7]^[9].

Biologia i ekologia

Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia. W szczytowej części liści powstają bulwki przybyszowe, dzięki którym może rozmnażać się wegetatywnie.

Występuje na torfowiskach przejściowych i niskich, rzadziej na torfowiskach wysokich. Preferuje miejsca otwarte do przejściowo ocienionych. Roślina światłolubna. Gatunek charakterystyczny związku Rhynchosporion albae^[10]. Liczba chromosomów 2n = 28^[11].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową^[12]. Część stanowisk znajduje się na obszarach chronionych, np. w Wigierskim Parku Narodowym, rezerwacie Białe Ługi w Górach Świętokrzyskich, rezerwacie Bagno Chłopiny i Jeziora Gołyńskie w lubuskim^[13].

Kategorie zagrożenia:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[14]: E (wymierający); 2016: EN (zagrożony)^[15].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[16]: EN (endangered, zagrożony).

Zagrożeniem dla gatunku jest zanikanie siedlisk w wyniku osuszania torfowisk i pozyskiwania torfu, ale także naturalnej sukcesji roślinności leśnej.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-11-08] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-11-08] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2022-11-08].
↑ Hammarbya paludosa. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-06-05].
↑ Hammarbya paludosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ World Checklist of Selected Plant Families. Kew Gardens. [dostęp 2010-08-05]. (ang.).
↑ ^a ^b Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-05]. (ang.).
↑ Hammarbya paludosa na eMonocot [dostęp 2013-11-03].
↑ Hammarbya paludosa. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-06-05].
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Malaxis paludosa na Flora of North America [dostęp 2013-11-30].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 340, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

Bibliografia

Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 340, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-11-08] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-11-08] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2022-11-08].

[CoL-4] Hammarbya paludosa. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-06-05].

[iucn-5] Hammarbya paludosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[6] World Checklist of Selected Plant Families. Kew Gardens. [dostęp 2010-08-05]. (ang.).

[tree-7] Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-05]. (ang.).

[8] Hammarbya paludosa na eMonocot [dostęp 2013-11-03].

[NCBI-9] Hammarbya paludosa. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-06-05].

[10] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[11] Malaxis paludosa na Flora of North America [dostęp 2013-11-30].

[12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)

[Chronione-13] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 340, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.

[RedList-14] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[15] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[16] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]